Hormoonklieren zijn klieren (organen die stoffen produceren of transporteren) die hormonen aan het bloed afgeven. Een hormoonklier heeft ten opzichte van een ‘gewone’ klier geen afvoerbuis. Met het gevolg dat hormonen in het bloed terechtkomen, in plaats van buiten het lichaam.
Waar worden hormonen gemaakt?
Hormonen worden gemaakt in de hormoonklieren. Zoals hierboven ook vermeld stond, zijn het klieren zonder een afvoerbuis. De hypothalamus en de hypofyse zijn twee zeer bepalende hormoonklieren in de hersenen. Deze twee sturen een belangrijk deel van het hormonale orkest aan. De andere belangrijke klieren in het lichaam zijn de instrumenten van het hormonale orkest. In de onderstaande afbeelding zijn de hormoonklieren in het lichaam duidelijk weergegeven.
Hormoonklieren
Bron: Ralph Moorman (De Hormoonfactor)
De belangrijkste hormoonklieren;
Hypothalamus
De hypothalamus is de leider van ons hormonale systeem. Hier vindt namelijk de belangrijkste koppeling plaats van het zenuwstelsel en het hormoonstelsel. Signalen vanuit allerlei zintuigen komen bij elkaar in onze hersenen. Hierna wordt bepaald of ons hormonale systeem gestimuleerd of afgeremd moet worden. Twee belangrijke hersengebieden waar dit bepaald wordt, zijn de hippocampus en de amygdala. Als het hormonale systeem in het lichaam geactiveerd wordt, dan stuurt de hypothalamus de hypofyse aan. De hypofyse staat verder ook weer met andere hormoonklieren in contact.
Hypofyse
De hypofyse ligt ook in ons hoofd, vlakbij de hypothalamus. Hier komen net als bij de hypothalamus ook allerlei seintjes binnen vanuit ons zenuwstelsel. Daarnaast krijgt de hypofyse ook hormonale opdrachten van de hypothalamus doorgestuurd. De hypofyse maakt hormonen aan welke direct een werking hebben. Het doel van de hypofyse is: homeostase in het lichaam herstellen of andere hormoonklieren activeren. De hypofyse staat namelijk in verbinding met de schildklier, de bijnieren en de geslachtsklieren. Deze hormoonklieren maken vervolgens ook weer hormonen aan.
Pijnappelklier
De pijnappelklier bevindt zich diep in de hersenen, tussen de twee hersenhelften in. Het is een hele kleine klier, maar hij heeft wel een belangrijke functie. De pijnappelklier reageert op licht en dag/nachtritme. Hij is daarom verantwoordelijk voor de productie van het bekende hormoon Melatonine.
Schildklier
De schildklier is een vlindervormige klier in de hals. Misschien wel één van de bekendste hormoonklieren. Het hoofddoel van de schildklier is: het in gang zetten van de stofwisseling. Het hormoon wat de schildklier aanmaakt is echter nog inactief. De lever en andere lichaamscellen zetten dit om tot een actief hormoon. Een goede stofwisseling is zeer belangrijk voor bijna al onze lichaamsfuncties.
Alvleesklier
De alvleesklier is één van de hormoonklieren die zelfstanding functioneert. De Eilandjes van Langerhans (onderdeel van de alvleesklier) krijgen de hele dag informatie over de waarde van de bloedsuikerspiegel. De alvleesklier kan hierop reageren door hormonen aan te maken die de bloedsuikerspiegel verlagen of verhogen. Deze hormoonklier doet echter nog veel meer. Het grootste deel van de alvleesklier bestaat namelijk uit cellen die verteringsenzymen maken. Deze hormoonklier doet dit om de afbraak van vetten, koolhydraten en eiwitten in de dunne darm mogelijk te maken.
Bijnieren
De bijnieren zijn twee hele kleine hormoonklieren van 2×1 cm. De bijnieren liggen boven de nieren, daarom heten ze bijnieren. Deze twee kleine hormoonklieren hebben een belangrijke functie in de productie van verschillende hormonen. De bijnier bestaat uit een buitenste gedeelte (de schors) en een binnenste gedeelte (het merg).
De binnenkant van deze hormoonklieren staat via het ruggenmerg in verbinding met de hypothalamus. Het merg maakt de hormonen adrenaline en noradrenaline. Dit zijn hormonen die vrijkomen bij angst, paniek, spanning. Daarnaast hebben ze ook een functie bij de bloeddrukregulatie. De schors staat in verbinding met de hypofyse en kan allerlei hormonen maken uit cholesterol. Waaronder bijvoorbeeld het zeer bekende ‘stress hormoon’ cortisol‘.
Geslachtsklieren
Als laatste bespreken we de geslachtsklieren als één van de hormoonklieren. Bij de geslachtsklieren is er natuurlijk een verschil tussen mannen en vrouwen. Mannen hebben teelballen, die voor de aanmaak van mannelijke geslachtshormonen en zaadcellen zorgen. Vrouwen hebben eierstokken, die voor de aanmaak van vrouwelijke geslachtshormonen en eicellen zorgen. Bij vrouwen gebeurt de aanmaak in de vorm van een maandelijkse cyclus. Er kunnen echter ook allerlei problemen ontstaan met de geslachtsklieren. Bij vrouwen is PCOS bijvoorbeeld een veelvoorkomend syndroom, waarbij er problemen in de eierstokken zijn.